Srbija obeležava Dan državnosti, kao podsećanje na Sretenje 1804. godine, kada je podignuta revolucija i počelo oslobađanje od Turske, i isti datum 1835. godine, kada je donet prvi moderni ustav Srbije.
Na ovaj dan prisećamo se Gligorija Vozarovića, koji je bio prvi srpski knjigovezac, prvi knjižar u Beogradu, prvi samostalni izdavač u Srbiji. Prvi je objavio sabrana dela Dositeja Obradovića.
“Njegov povez rukopisa Dimitrija Davidovića Sretenjskog ustava, u koži, sa zlatotiskom koji je on izabrao, ulazi među remek-dela knjigovezačkog i umetničkog rada sa knjigama”, navodi istoričar književnosti Jovan Pejčić.
Knjigovezački zanat izučavao je u Beču kod majstora knjigovezačkog zanata Jakoba Hermana.
Povratak iz Beča
Po povratku u Beograd, 1827. godine Vozarović otvara prvu knjigovezačku i knjižarsku radnju u Srbiji.
U ovom periodu, njegova kuća bila je mesto okupljanja srpske inteligencije.
Tu se rađa ideja o osnivanju Narodne biblioteke. I zaista, 1832. godine Gligorije Vozarović osniva Biblioteku varoši beogradske – prvu javnu biblioteku u obnovljenoj Srbiji.
Čak i danas postoje oprečna mišljenja o tome da li je ona preteča Gradske ili Narodne biblioteke.
“U mojoj knjizi Zasnovi Gligorija Vozarovića navodi se 11 imena koja je nosila biblioteka Gligorija Vozarovića. Pretežniji deo tih imena vodi prema tome da je on osnivač potonje Biblioteke grada Beograda”, kaže Pejčić.
Delovanje Gligorija Vozarovića obeležilo je period kada Beograd iz orijentalne varoši postaje evropski grad.
“On je na ulazu u svoju knjigovezačku i knjižarsku radnju obesio knjigu jer se svet čudio šta to znači – da li je to sajdžinica pa on popravlja stare satove, ili je to berbernica. Turci su ulazili da se uvere šta se u toj radnji radi”, priča Pejčić.
Verovao da je pronašao mesto gde su spaljene mošti Svetog Save
Gligorije Vozarović je verovao da je pronašao mesto na kojem su spaljene mošti Svetog Save. Na ovom mestu sam je, 1847. godine postavio drveni krst crvene boje.
“Ceo jedan deo Beograda nosi ime, zapravo, po tom krstu Gligorija Vozarovića. Zaborav je sve više pritiskao, onako kako je i njegova kuća, iako zaštićena kao nacionalno dobro, potpuno urušena, i 2005. godine je nestala”, rekao je Vozarović.
Delio je sudbinu sa mnogim učenim ljudima, koje intelektualna zajednica nije uspela da sačuva od zaborava.
